جنس لباس کوهنوردی

انتخاب جنس لباس

لباس‏ های مناسب فعالیت‏ های هوای آزاد از الیاف مختلفی ساخته می شوند که هر کدام آﻧﻬا دارای مزایا و اشکالات خاص خود هستند. بطور کلی الیاف گوناگونی با توجه خصوصیات، مزایا و معایب، در ساخت لباسهای مختلف و سایر تجهیزات کوهنوردی استفاده می‏شوند.

الیـاف طبیـعی :

در گذشته تنها پوشاک موجود کوهنوردی، لباس‏های با الیاف طبیعی بودند. پنبه، پشم و پر از مهمترین این الیاف هستند. هر چند این الیاف خوب کار می کنند، اما اغلب مستعد جذب آب به خود هستند که در بسیاری از موارد یک امتیاز منفی است.

پنبه:پنبه یا کتان در صورت خشک بودن مناسب و راحت است، اما در صورت خیس شدن خاصیت عایق بودن خود را از دست می‏دهد و معمولاً برای خشک شدن به زمانی طولانی احتیاج دارد. به دلیل این خواص، اتکا به لباس کتان یا پنبه‏ای برای گرم شدن یا گرم ماندن کار خطرناکی است. در بسیاری از تراژدی های سرمازدگی، کتان نقش اصلی را بازی می‏کند. اما، در هوای گرم لباس پنبه ‏ای عامل تهویه و خنک شدن خوبی است و می‏تواند محافظ خوبی در مقابل خورشید باشد. در روزهای گرم پیراهن خیس به تن کنید تا بخار آب آن باعث خنکی شما بشود.
پشم:نسبت به پنبه رطوبت کمتری به خود جذب می‏کند و آب کمتری در خود نگه می‏دارد، بنابراین برای خشک شدن هم به زمان کمتری احتیاج دارد. زمانی که پشم خیس می‏شود، الیاف آن مانند پنبه به هم نمی‏چسبند و از این رو کماکان مقداری هوای مرده بین الیاف آن باقی می‏ماند و هم چنان می‏تواند لایه عایق مناسبی باشد. این خاصیت عدم چسبندگی الیاف پشم در هنگام خیس شدن باعث می‏شود تا ماده اولیه خوبی برای جوراب باشد. اشکال اساسی پشم در وزن سنگین و حجم آن است. لباس‏های پشمی به شیوه‏های مختلفی تولید می شوند. هر چه مرحله تولید آن کوتاه‏تر باشد (یعنی به پشم خام نزدیکتر باشد) عایق بهتری در مقابل آب خواهد بود. پشم باعث تحریک خارش می‏شود، اما بعضی از انواع آن (مثل مرینوس) در تماس با پوست خیلی نرم و راحت هستند. همچنین پشم قابلیت جذب رطوبت بیشتری نسبت به الیاف مصنوعی دارد. بعلاوه الیاف پشم در تماس با حرارت مانند الیاف مصنوعی ذوب نمی‏شوند و لباس پشمی در تماس با سطوح لغزنده مثل برف، اصطکاک بیشتری تولید می‏کند که نکته مثبتی در هنگام ترمز کردن بر روی سطوح شیبدار است.
پر:پر غاز با کیفیت، گرمترین ماده عایق و گرمایی با وزن کم است. این ماده همچنین قابلیت فشرده شدن زیادی دارد و هر چقدر هم که کوچک و فشرده شود، بعد از بازکردن، خیلی سریع هوا را دربین خود ذخیره می‏کند و از این‏رو بسیار گرم است. این خواص باعث محبوبیت پر برای تولید کت و انواع کیسه خواب شده است. پر خوب گران است، ولی دوام بیشتری نسبت به بسیاری مواد عایق دیگر دارد. متأسفانه پر به محض اینکه خیس شود، همه خواص خود را از دست می دهد و خشک کردن آن در شرایط رطوبتی تقریباً غیرممکن است. پر را باید از رطوبت و نم حفظ کرد.

الیاف مصنوعی :

امروزه الیاف مصنوعی به صورت گسترده‏ای جایگزین الیاف طبیعی در لباس‏های کوهنوردی شده‏اند. خیلی از این الیاف ها دارای خاصیت هیدروفوبیک (hydrophobic) (یعنی تمایل به جذب آب کمتر) هستند. لباس‏های ساخته شده از الیاف مصنوعی هم مقداری رطوبت به خود جذب می کنند، اما این رطوبت بین رشته‏ها و الیاف‏ها جای می‏گیرد، نه درون آﻧﻬا! وقتی این گونه لباس‏ها خیس شوند، می توان آﻧﻬا را چلاند، بقیه آب خیلی سریع تبخیر خواهد شد.

پولیستر و پولی پروپیلن:

این الیاف در جذب عرق بدن به شکل فتیله‏ای عمل می‏کند و چون آب را به خود جذب نمی‏کنند، برای لایه مجاور پوست مناسب‏اند. لباس‏های زیر از جنس پولی پروپیلن خوب عمل می‏کنند ولی تا حدی خارش‏آور هستند و پس از گذشت مدتی از پوشیده شدن آﻧﻬا، بوی نامطبوعی ایجاد می‏کنند. از این‏رو پولیستر تا حد زیادی جایگزین لباس‏های زیر از جنس پولی پروپیلن شده است. الیاف پولیستر در تماس با پوست، هم احساس نرمی ایجاد می‏کنند و هم بوی نامطبوع کمتری تولید می‏کنند. بعلاوه زمانی پولیستر و پولی پروپیلن که در مجاورت پوست استفاده می شوند، می توانند به عنوان عایق خوب هم عمل کنند. لباس زیرهای بلندی با وزن بیشتر در این مورد وجود دارند. همچنین ژاکت و شلوارهایی از الیاف بافته شده به شکل لباس های کلفت و یا لباسهای گشاد و راحت پولیستر وجود دارند. این لباس ها هر چند سبک هستند ولی مقاومت آﻧﻬا در مقابل باد کم است و بعضی از آﻧﻬا هم حجیم هستند.

نایلون:این الیاف مصنوعی در اشکال زیادی تولید می‏شود و از این‏رو به عنوان یک الیاف چند منظوره در دنیا مطرح است. در فعالیت‏های کوهنوردی و فضای آزاد، الیاف نایلونی عمدتاً در لباس‏های لایه بیرونی استفاده می شوند. انواع مختلف نایلون دارای خصوصیات متفاوتی هستند؛ بعضی از آﻧﻬا در مقابل باد خوب مقاوم هستند، بعضی دیگر لیز و نرم هستند. اما همه آﻧﻬا به داشتن قدرت و دوام معروف هستند. یک نقص در رابطه با نایلون اینست که (اگر خوب عمل نیاورده شده باشد) آب را به خود جذب می‏کنند و خشک‏شدن آﻧﻬا هم به آهستگی صورت می‏گیرد. زمانی که دو یا چند الیاف با هم مخلوط میشوند، خواص ﻧﻬایی الیاف ترکیب شده، مابین خواص الیافی که به عنوان مواد اولیه مصرف شده اند، قرار دارد.
الیاف ضد آب:

کاپشن شلوارهای ضدآب معمولاً از جنس نایلون و یا مواد ترکیبی نایلونی هستند. البته نایلون به تنهایی ضد آب نیست، از این رو لباس‏های ضدآب این گروه خاصیت واترپروفی خود را از سایر الیاف و یا دیگر شیوه‏های تولید و عمل آوردن الیاف مصنوعی بدست می آورند.

الیاف ضد آب– غیرتنفسی:

آسان‏ترین روش این است که لباس‏ها را با یک لایه پولی اورتین بپوشانند. این یک لایه غیرتنفسی سبک و نسبتاً ارزان است ولی در مقابل سایندگی و کپک‏زدگی چندان مقاوم نیست. هر چند چنین لایه‏ای مانع نفوذ و ورود باران از خارج می‏شود، اما در مقابل سد راه عرق و بخار متصاعد از بدن هم هست. اگر در حال فعالیت سخت باشید، بدن عرق و بخار تولید می‏کند که باعث خیس شدن لایه عایق می شود. چنانچه لیوان چای گرم در ظرف یک بار مصرف داشته داشته باشیم و روی ان یک درپوش پلاستیکی بگذاریم، بخار چای باعث تعرق درپوش از درون می‏شود. بدن شما به نوعی مانند چای گرم است. اگر عرق بدن راهی برای خروج از لایه رویی نداشته باشد، شما خیس خواهید شد.

الیاف ضدآب- تنفسی:

این الیاف جهت کاهش مشکل حبس شدن رطوبت در بیرون و داخل طراحی شده است. در هر سانتی‏متر این لایه نایلونی میلیاردها سوراخ ریز تعبیه شده است. مولکول‏های بخار آب حاصل از تعرق بسیار کوچکتر از خود آب هستند و از این سوراخ‏ها به بیرون رانده می‏شوند. حفره‏های روی این لایه برای عبور آب به شکل بخار به اندازه کافی بزرگ هستند، ولی جهت ردشدن آب به شکل مایع و یا باران بسیار کوچک هستند. بنابراین لایه ذکر شده در عین حال که ضدآب باقی می‏ماند، تنفس هم می‏کند. بدون هیچ تعجبی، لایه‏هایی این چنینی بسیار گرانتر از لایه‏های پوششی معمولی هستند. مانند بسیاری از تجهیزات کوهنوردی، لایه‏های پوششی ضدآب- تنفسی هم در مارک‏های مختلف تولید و عرضه می شوند. از این رو در اغلب موارد باید با فروشنده جهت کسب اطلاعات مشورت کرد.

الیاف چسباندنی ضدآب- تنفسی ممبرانی:

این ممبران‏ها که معروفترین آﻧﻬا گورتکس است، مانند لایه پوششی ضدآب- تنفسی سوراخ‏های میکروسکوپی ریزی در سطح لباس هستند. ممبران ها براساس همان تئوری که در مورد لایه پوششی ضدآب- تنفسی بیان شد عمل می کنند. اما در اینجا این لایه پوششی به صورت جداگانه بر روی نایلون تولید می‏شود. لباس‏هایی که با استفاده از لایه‏ های این چنینی درست می‏شوند، از لباس‏های دارای لایه پوششی ضدآب-تنفسی گران‏تر هستند. اگر در نگهداری آﻧﻬا دقت شود، هر دو نوع این لباس‏ها می‏توانند مدت زیادی دوام بیاورند. هر چند الیاف ضدآب- تنفسی، تکامل یافته‏ تر از لایه‏ های قدیمی نایلون هستند، اما چیز کامل و ایده آلی نیستند. اگر فعالیت زیاد و سختی داشته باشید، بدن شما عرق زیادی تولید میکند و لایه خارجی لباس از درون خیس می شود. از انجا که بخار عرق تبدیل به مایع شده است، بنابراین مواجه با همان مسئله قدیمی خواهید بود. رفع آب در سطح خارجی هم می‏تواند تولید مشکل کند. اگر آب باران آنقدر نباشد که آب روی لباس حرکت کند و به پائین بلغزد، بنابراین سطحی خارجی لباس را می پوشاند و سوراخ ها را کیپ می کند و به مقدار زیادی جلوی تنفس کردن لباس را می گیرد. اغلب لباس‏های ضد آب- تنفسی در قسمت ضدآب خود خوب عمل می کنند، اما طرح های مختلف آﻧﻬا بر روی تهویه آنان تأثیر می گذارد. این مسئله می تواند در رابطه با تکنیک ساختمان آﻧﻬا و چیزهایی مثل زیپ ها، زیربغل‏ها و شکل ان در قسمت بالاتنه باشد. قدرت تنفسی اضافه معمولاً با بالارفتن قیمت هم همراه است.

• انواع لباس کوهنوردی:

در هوای سرد ، لباس‏های زیادی مورد احتیاج است. لباس‏های نیم تنه بالایی عموماً شامل زیرپوش ‏های بلند، پیراهن‏ های پشمی یا الیاف مصنوعی، جلیقه از جنس پولار، کت پر و یا لباس ‏های انباشته شده از الیاف مصنوعی است؛ برای نیم تنه پائینی می‏توانید از زیرشلوار گرم بلند یا شلوار پشمی، الیاف ترکیبی، استرچ، نایلون بافته شده یا پولار استفاده کرد. در شرایط آب و هوایی سرد می توان از لباس های عایق و گرمایی سرتاسری (مثل لباس های اسکی) استفاده کرد.

زیرپیراهن و عرق گیر

حفاظت در مقابل سرما را می‏توان از زیرپوش بلند در لایه مجاور پوست شروع کرد. الیاف «فتیل ه‏ای» پولی پروپیلن و پولیستر در این رابطه بسیار محبوب هستند. بعضی از کوهنوردان هم پشم را ترجیح می‏دهند. این لباس‏ها باید به اندازه کافی بلند باشند تا بتوان آﻧﻬا را درون شلوار زد و یا روی شلوار انداخت. فاصله بین شلوار و لباس‏های لایه بالایی باعث فرار گرمای با ارزش بدن می‏شود. لباس زیر و عرق گیرهای یقه‏دار هر چند وزن بیشتری را تحمیل می‏کنند ولی باعث گرمای بیشتری می‏شوند. زیرپوش‏های بلند تیره در زیر نور آفتاب حرارت زیادی به خود می‏گیرند و سریعتر خشک می‏شوند. لباس‏های با رنگ روشن برای روزهای گرم مناسب هستند و بلندی آﻧﻬا باعث حفظ پوست بدن از آفتاب و یا حشرات می شود.

پیراهن کوهنوردی

پیراهن کوهنوردی باید راحت و بلند باشد، مانع حرکت آزادانه دستها و عضلات بدن نگردد و تنفس براحتی انجام شود. در کوهستان از پیراهن با یقه سفت و زبر استفاده نکنید؛ در تابستان از پیراهن ترکیب نخ و الیاف و در زمستان از نوع کرکی، پشمی یا الیاف استفاده نمائید. پیراهن کوهنوردی معمولاً دارای جیب های بیشتری است و هرگز آستین کوتاه نمی‏باشد، چراکه پیراهن آستین بلند در کوهستان، بخصوص در معابر سنگی از آسیب و خراشیدگی دست و بازو جلوگیری کرده و پوست بدن را محافظت می‏نماید. در زمستان می‏توان از بلوز یقه اسکی استفاده نمود، که نوع پشمی آن مطلوبتر است و علاوه بر نگهداشتن حرارت در بدن عایق سرما بوده و بدن بخوبی تنفس می‏نماید.

عرق گیرهای نخی و لباس‏های جین خود را در خانه بگذارید و در کوهستان‏های سرد از آنها استفاده نکنید.

کت گرم کوهنوردی

کت گرم کوهنوردی از تجهیزات ضروری برای کوهنوردی است، معمولاً دارای کلاهیست که تمام سر و گردن را می‏پوشاند، البته نوع بدون کلاه ان هم موجود می‏باشد. معمولاً از جنس‏های الیاف پولیستر، پرقو یا پولار دوخته می‏شود، نوع پر آن در بازار گران قیمت تر می باشد و بدن کوهنوردان را به خوبی گرم نگاه می دارد. سعی کنید در موقع انتخاب کمی گشادتر از کت معمولی باشد، تا بتوانید آن را روی همه لباسها بپوشید.

بادگیر

اندازه بادگیر باید به حدی باشد که بتوان سایر لایه ها را هم در زیر آن به تن داشت، بدون اینکه حالت فشردگی پیش بیاید و یا مانع حرکات و انعطاف بدن شود. بادگیر باید دارای کلاه با یک نقاب، و در قسمت گردن دارای ریسمان‏ های کشیدنی برای کوچکتر کردن قسمت صورت باشد، تا باران صورت و گردن را خیس کند. کلاه بادگیر باید آنقدر بزرگ باشد که بتوان یک کلاه ایمنی در زیر آن بر سر گذاشت، ولی در عین حال بزرگی ان باعث محدود شدن دید (مخصوصاً در جوانب) نشود. دارای قابلیت بازشدن و تنظیم کردن در قسمت جلو، کمر، زیربغل، جوانب و سرآستین ها باشد تا بتوان تهویه در لباس بوجود آورد و یا انرا محکم بست. دندانه های زیپ ها بزرگ و مقاوم باشند و روی زیپ دارای زبانه باشد تا انرا از خیس شدن حفظ کند ولی اجازه تهویه لباس را بدهد. بعضی از زیپ ها از جنس ضدآب هستند. درزها و دوخت های ان خوب ضدآب و عایق و محکم باشند.دسترسی به داخل جیب ها با دستکش و در حالیکه کوله را به پشت دارید، آسان باشد. جیب ها باید دارای درپوش مناسب برای محافظت از باران باشند. قد ان به اندازه کافی بلند باشد و تا زیر قسمت کمر شلوار را بپوشاند و در این قسمت دارای یک بند کشیدنی باشد تا قسمت پایین تنه را کیپ کند. آستین ها قسمت مچ را کاملاً بپوشانند. چسبانک، قزن قفلی و گیره های مخصوصی قسمت مچ را کاملاً کیپ نگه دارند.

کاپشن بارانی

بارانی‏ در مدل‏های مختلفی تولید می‏شود. نوع استاندارد آن دارای زیپی کامل در جلو است که تهویه آن آسان‏تر است. بسیاری از کوهنوردان که خواستار وزن و حجم کمتر و مقاومت بیشتر در مقابل باد هستند، انوراک (ژاکت های بدون زیپ سراسری جلو) را ترجیح میدهند. هر نوع بارانی که تصمیم گرفتید بخرید، قابلیت تنفسی بودن الیاف آن را بررسی کنید.